గజల్ సౌందర్యం (ఈ నెల నుండి ప్రారంభం)
-డా||పి.విజయలక్ష్మిపండిట్
గజల్ అనేది ఉర్దూ భాషలో శతాబ్దాలుగా ఉనికిలో ఉన్న ఒక కవితా కళారూపం. ఇది భావోద్వేగాలు మరియు మనో భావాలను వ్యక్తీకరించడానికి ఉపయోగించే కవితా రూపం. గజల్ ప్రత్యేకమైన కవితా ప్రక్రియ ఎందుకంటే కవులు తమ తీవ్రమైన వ్యక్తిగతమైన సులభంగా వ్యక్తీకరించలేని భావోద్వేగాలను మరియు భావాలను గజల్ ప్రక్రియ ద్వారా వ్యక్తపరచగలరు. గజల్ లోని ఆ శక్తివంతమైన మరియు ఉత్తేజకరమైన గజలియత్ నిర్మాణ శైలి వల్ల గజల్ ప్రత్యేకతను సంతరించుకుంది. ఆనందం, దుఃఖం, ప్రేమ, ప్రణయం, విరహం, నిరీక్షణ మరియు అనేక ఇతర మానవ భావోద్వేగాలను వ్యక్తీకరించడానికి గజల్ ఒక వేదిక అయింది .
గజల్ 7 వ శతాబ్దంలో అరేబియాలో పుట్టినా గజల్ నేటికీ ప్రజాదరణ పొందింది . అనేక మంది ఆధునిక కవులు మరియు గేయ రచయితలు గజల్ ప్రక్రియను ఉపయోగి స్తున్నారు. ఇది లోతైన భావ వ్యక్తీకరణ యొక్క ముఖ్యమైన రూపంగా మిగిలిపోయింది.
“గజల్ సౌందర్యం “ అనే ఈ ప్రత్యేక కాలమ్ లో.., గజల్ పుట్టుక ప్రయాణం ,
గజల్ కు ఆ మాధుర్యాన్ని సౌందర్యాన్ని ఆపాదించే గజల్ తత్వమేమిటి, గజల్ వస్తు నిర్మాణ శైలి ఎట్టిది, ఉర్దూ హింది గజళ్ళు నేటి ప్రపంచంలో ఇప్పటికీ అంత ప్రజాదరణ పొందడానికి ప్రపంచ వ్యాప్తంగా గజల్ కవులు గజల్ గాయకులు ఆదరణ పొందడానికి కారణాలేవి, తెలుగు గజళ్ళు 1960 లో పుట్టినా ఉర్దూ హింది గజళ్ళు వ్యాప్తి చెందినట్టు చెందకపోవడానికి కారణాలేవి ..,? తెలుగు గజళ్ళకు మార్గ దర్శకులు ఎవరు? ప్రముఖ గజల్ కవులు ఎవరు, ప్రస్తుతం తెలుగు గజళ్ళు వ్యాప్తికి దోహదం చేస్తున్న గజల్ సంస్థలు ఏవి .., అనే అంశాలను “గజల్ సౌందర్యం “ కాలమ్ లో చర్చించడం ముఖ్య ఉద్దేశం. ప్రముఖ తెలుగు గజల్ కవుల గజళ్ళును విశ్లేషిస్తూ .., గజల్ ఆడియో వీడియోల ద్వారా ఉదహరిస్తూ గజల్ సౌందర్యాన్ని ప్రాముఖ్యతను వ్యాఖ్యానిస్తూ వివరించడం జరుగుతుంది .
***
వ్యాసం ఆరంభం..
గజల్ పుట్టుక ప్రయాణం:
గజల్ అన్నది భౌతిక , ఆధ్యాత్మిక ప్రణయ లోకంలో తదాత్మ్యం చెందిన స్త్రీ పురుషుల హృదయాలలో ఉదయించే ప్రేమ, ఆనందం, ఆరాధన, విరహం , నిరీక్షణ, బాధ, మధురభక్తి భావనల సుందర సంభాషనాత్మక కవితా ప్రక్రియ.
గజల్ ఉర్దూ కవితాసాహిత్యంలో అత్యంత ప్రముఖ సాహితీ ప్రక్రియ, కవితా రూపం. గజల్ అనగా ‘స్త్రీలతో సంభాషణ’, స్త్రీ సౌందర్యాన్ని’ వర్ణించడానికి గజల్ వాడే వారు. గజల్ అనే పదం ‘గజాల్’ ‘గజాల’ నుండి ఆవిర్భవించింది టర్కీ భాష, అర్థం ‘జింక కనులు గల’, ‘మృగనయని’.
పర్షియన్లు ‘ఖసీదా ‘ద్వారా గజల్ ను వాడుకలోకి తెచ్చారు. 10 వ శతాబ్దంలో ఇరాన్ లో గజల్ ఆవిర్భావం జరిగింది. 12 వ శతాబ్దంలో ముస్లిం రాజుల ప్రాబల్యంలో, మొగలుల ఆచారవ్యవహారాలతో పాటు గజల్ ను భారతదేశానికి దిగుమతి చేశారు. ‘అమిర్ ఖుస్రో ‘ఉత్తరభారతంలో గజల్ ను ప్రారంభించాడని చెబుతారు. అమీర్ ఖుస్రూ (1253-1325) ఢిల్లీ సుల్తానేట్ కాలంలో నివసించిన ప్రముఖ భారతీయ సూఫీ గాయకుడు, కవి, సంగీతకారుడు మరియు పండితుడు. భారతదేశ సాంస్కృతిక సంశ్లేషణలో, పర్షియన్ మరియు టర్కిక్ సంప్రదాయాలను భారతీయ ప్రభావాలతో అనుసంధానించడంలో ఆయన ఒక కీలకమైన వ్యక్తిగా పరిగణించబడ్డారు. నిజానికి గజల్ దక్కనులోనే మొదలయిందని అంటారు . పర్షియన్ భాషలో జలాలుద్దీన్ మొహమ్మద్ రూమి (13వ శతాబ్దం), హఫీజ్ (14 వ శతాబ్దం) , తుర్కీ కవి ఫుజాలి. భారత కవులు మిర్జా గాలిబ్ (1797-1869) పారశీ భాషలో, ముహమ్మద్ ఇక్బాల్ (1877-1938) ఉర్దూ భాషలో గజళ్ళు రచించారు.
గజల్ కవిత్వం పుట్టుక మూలాలను 7వ శతాబ్దపు అరేబియాలో కనుగొన్నారు. గజల్ చరిత్ర పరిశీలిస్తే అరేబియా నుండి పర్షియా, భారతదేశం మరియు ఇతర ప్రాంతాలకు ప్రయాణించిన సాహిత్య, సాంస్కృతిక మార్పిడికి అనుసరణ. గజల్ యొక్క పూర్వగామి, ‘ఖాసిదా ‘100 ద్విపదలతో సుదీర్ఘ కవితా ప్రక్రియ. ఆస్థాన కవులు గాయకులు ఆ సుదీర్ఘ కవితా ప్రక్రియతో రాజులను నవాబులను కీర్తించేవారు. తరువాత పర్షియన్, ఉర్దూ మరియు ఇతర భాషలలో ప్రాచుర్యం పొందింది. మధ్య యుగంలో పర్షియన్ సాహిత్యంలో గజల్ అభివృద్ధి చెందింది. ‘సూఫీ’కవి జలాలుద్దీన్ రూమి, హఫీజ్ మరియు సాది వంటి పర్షియన్ కవులు గజల్ ను అధునాతన కళా రూపంగా రూపొందించడంలో కీలక పాత్ర పోషించారు. వారు ప్రేమ యొక్క ఇతి వృత్తాలు, ప్రేయసి అందం, విరహము, నిరీక్షణ మాత్రమే కాకుండా గజల్లో ఆధ్యాత్మికతను ( సూఫీ తత్వం) కూడా అన్వేషించారు. ‘గజల్ “సూఫీ“ సంగీతంలో ఒక భాగంగా పరిగణించబడుతుంది. సూఫీ ‘తత్వము ఇస్లాం మతములో ఒక ఆధ్యాత్మిక ఆచారం. ఈ తత్వం ప్రకారం స్వీయ ఆధ్యాత్మిక మార్గంలో ఈశ్వర ప్రేమను పొందడం ధ్యేయం. భారతదేశంలో ఆధ్యాత్మిక మార్గాల్లో భగవంతునిపట్ల భక్తుడికి ( జీవాత్మ పరమాత్మ ) ఉప్పొంగే భక్తి అనురాగ బంధాన్ని మధురప్రేమ భావనలతో కీర్తనల ద్వారా వ్యక్తపరిచారు గొప్ప వాగ్గేయకారులు వెంగమాంబ, మీరాబాయి, కబీర్ , తులసీదాసు , క్షేత్రయ్య మొదలయిన వారు.
భారత ఉపఖండంలో పర్షియన్ ప్రభావం రావడంతో, ముఖ్యంగా మొఘల్ కాలంలో, గజల్ భారతదేశ ప్రాంతానికి పరిచయం చేయబడింది. ఇక్కడ, ఇది స్వదేశీ కవితా మరియు సంగీత సంప్రదాయాలతో మిళితం చేయబడి గజల్ ఒక ప్రత్యేకమైన దక్కనీ రూపంలో పరిణామం చెందింది. మీర్ తాకీ మీర్ మరియు మీర్జా అసదుల్లా గాలిబ్ వంటి కవులు 18వ మరియు 19వ శతాబ్దాలలో ఉర్దూ గజల్స్‌కు పర్యాయపదంగా మారారు.
గజల్ నిర్మాణ లక్షణాలు:
గజల్ శ్రోతలను భావోద్వేగ ప్రయాణానికి తీసుకెళ్లడానికి రూపొందించబడింది. గజల్ వస్తు నిర్మాణం, సంగీతం ఒక మార్మిక రహస్య శైలి. స్త్రీ పురుషుల హృదయంలో ప్రేమ, విరహం, నిరీక్షణలలో జాలువారిన భావావేశాలను సరళపదాలు ఉపయోగించి నిర్మించిన నిర్దిష్ట గజళ్ళ గానం శ్రోతలలో పాఠకులలో లోతైన భావోద్వేగాన్ని పునరుజ్జీవింపజేస్తాయి.
గజల్ మాత్రా గణబద్ధమైన గేయకవితా ప్రక్రియకు సంబంధించింది. గజల్ లో కనీసం 5 షేర్ లు లేదా అషార్ లు వుంటాయి. 7, 9, 11…షేర్లు వుండవచ్చు. ప్రతి షేర్ లో రెండు మిస్రాలు వుంటాయి. ప్రతి మిస్రా ఛందస్సు గల్గి వుంటుంది. గజల్ ఛందస్సులో కొన్ని మాత్రలున్న పంక్తిని (పాద మైన ద్వయాన్ని) బహర్ అంటారు. ఏ బహర్ లో నైనా గజల్ చెప్పవచ్చు. ఏదేని ప్రత్యేకమైన బహర్లోనే చెప్పవలెనన్న నియమం లేదు త్రిశ్ర, చతురశ్ర, ఖండ, మిశ్రగతుల్లో ఏ గతిలోనైనా గజల్ను రచించ వచ్చు, గజల్లోని పాదాలన్నింటిలోనూ మాత్రా సంఖ్యా సమత్వం ఉండాలి. గజల్ పాట కాబట్టి, గజల్ లోని మొదటి రెండు పాదాలను పల్లవిగా భావించవచ్చు. చెప్పదలచు కున్న భావం ఈ రెండు పాదాలలో ముగిసి తీరాలి. షేర్ లోని ప్రతి పాదాన్ని ‘మిస్రా’ అంటారు. ఈ రెండు పాదాల ‘మిశ్రాల’ కవితను ‘షేర్’ అంటారు. షేర్ లో మొదటి మిశ్రాను ‘ మిశ్రా -ఎ-ఊల, రెండవ మిశ్రాను ‘ మిశ్రా-ఎ-సాని’అంటారు. గజల్లోని మొదటి షేర్ను ‘మత్లా.’అంటారు. గజల్లో ఐదు మొదలుకొని బేసి సంఖ్యలో ఎన్ని షేర్ లైనా ఉండవచ్చు. సాధారణంగా పదిహేను షేర్లను మించవు. అయితే ముప్పయి ఒక్క షేర్లున్న గజల్ కూడా ఉన్నట్లు గజల్ చరిత్ర చెపుతున్నది. గజల్ మొదటి షేర్ అయిన ‘మత్లా”లోని రెండుపాదాలకూ చివర ఖాఫియా, రదీఫ్ అనే అంత్య ప్రాసలుం టాయి. మిగతా షేర్లలో రెండవ మిస్రాకు (పాదానికి ) మాత్రమే ఈ అంత్య ప్రాసల నియమం ఉంటుంది. గజల్లోని చిట్ట చివరి షేర్ ను “మక్తా”అంటారు. అందులో కవి తన ‘తఖల్లుస్’ ను తెలుపుకుంటాడు. ‘తఖల్లుస్’ అంటే కవి కలంపేరు లేదా కవినామ ముద్ర. ప్రతిషేర్లోని చివరి పదంకంటే ముందున్న పదం ‘ఖాఫియా’ అంటారు. అంటే అంత్య ప్రాసకు ముందుండే మరొక ప్రాసపదం అన్న మాట. ఈ ఖాఫియా పదాలు సమానమైన ఉచ్చారణ కలిగి ఉండాలి. షేర్ ని చిట్టచివరి పదాన్ని ‘రదీఫ్’ అంటారు. రదీఫ్ మాత్రం అదే పదమై ఉండాలి. అందుకే గజల్ కవికి ఖాఫియాలు దొరకడం కష్టం. వాటికి సముచితమైన రదీఫ్ను జోడించడం మరీ కష్టం. అందువల్ల కవి గాలిబ్ , కొందరు ఉర్దూ గజల్ కవులు రదీఫ్ లేకుండా ఖాఫియా నియమంతోనే షేర్లను పూర్తి చేశారు.
తెలుగు గజల్ దాని దక్కనీ పర్షియన్ ఉర్దూ మూలాలని వదిలి తెలుగుగజల్ గా మారటానికి ఎక్కువ సమయమే పట్టిందని అంటారు. ఈ క్రమంలో ఎందరో గజల్ ని తెలుగు అలంకరణలతో మళ్ళీ మళ్ళీ ముస్తాబు చేసి మరింత దగ్గరగా తెచ్చే ప్రయత్నమూ చేసారు.
గజల్ “మత్లా” (మొదటి షేర్)తో ప్రారంభమవుతుంది, ఇది రిథమిక్ టోన్ (ఖాఫియా)ని నిర్ణయిస్తుంది, మరియు ప్రాథమిక పల్లవి (రదీఫ్ )ను పరిచయం చేస్తుంది. గజల్ చెప్పుతున్నప్పుడు, బేసి సంఖ్యలోని షేర్లు భావాన్ని అన్వేషించి అభివృద్ధి చేస్తాయి, క్రమంగా భావోద్వేగ ప్రతిధ్వనిని మరింతగా పెంచుతాయి.
గజల్ యొక్క ముగింపు ద్విపదను “మక్తా “అని పిలుస్తారు. ఇది కవి పేరును (తఖల్లుస్)ను కలిగి ఉండి కవి వ్యక్తిగత గమనికతో గజల్ ముగుస్తుంది. ‘బహర్ ‘అనేది మొత్తం గజల్ను ఒకదానితో ఒకటి బంధించే మెట్రిక్ నమూనా లేదా సిలబిక్ గణన. ప్రతి ద్విపదలోని ( షేర్ )మొదటి పంక్తి ప్రకటన మిశ్రా -ఎ- ఉలా, రెండవ పంక్తి మిస్రా-ఎ-సాని పంక్తిని ధృవీకరిస్తుంది.
డా.సి. నారాయణ రెడ్డి గారి ఈ క్రింది గజల్ ఉదాహరణగా గజల్ నిర్మాణాన్ని చూడండి:
గజల్ మానవ అనుభవంలోని అత్యంత సంక్లిష్టమైన అంశాలు, ప్రేమ, విరహం, బాధ, నిరీక్షణ, మధుర భక్తి ని వ్యక్తీకరించడానికి ఒక వాహనం. గజల్ తనాన్ని ‘గజలియత్’ అంటారు. ఈ గజలియత్, ఇతర రచనా విధానాల నుంచి శైలి పరంగా గజల్ను ప్రత్యేకంగా చూపిస్తుంది. సరస చమత్కార భావనలతో అల్లిన గజల్
సౌందర్యాన్ని ఇనుమడింప చేస్తుంది. భావకవిత్వానికి భావుకత ఎంత అవసరమో
గజల్‌కి గజలియత్ కూడా అంతే అవసరం, ఈ కళా ప్రక్రియ యొక్క సొగసు మానసికం గా ప్రతిధ్వనించే భావాలను లోతైన శైలితో, ‘గజలియత్ ‘తో తెలియజేయడం అన్నది గజల్ అల్లే కవి సామర్థ్యం పై ఆధారపడి ఉంది.
తెలుగు గజల్:
గజల్ తెలుగు సాహిత్యంలోకి 1963లో అడుగుపెట్టింది .అయిదున్నర దశాబ్దాల కిందట తెలుగులోకి వచ్చిన ఈ కవితా ప్రక్రియలో ప్రస్తుతం వందల మంది రచనలు చేస్తున్నారు . దాశరథి రంగాచార్యులు తొలి తెలుగు గజల్ కవి .”
“వలపునై నీ హృదయసీమల నిలువవలెనని ఉన్నది/ పిలుపునై నీ అధర వీధుల పలుకవలెనని ఉన్నది’’.. 1965లో వచ్చిన తొలి తెలుగు గజల్లోని మత్లా ఇది. ఇది 14 ఏప్రల్ 1965 ఆంధ్రప్రభ సచిత్రవార పత్రికలో “ఉగాది గజల్” అన్న శీర్షికతో అచ్చయింది.
గజల్’ అనే శబ్దానికి అర్థం ..,”ఇంతులతో మంత నాలు” అన్నారు దాశరథి. “గజల్” అంటే “ప్రియురాలితో ఏకాంతమున జరిపే ప్రణయ సల్లాపమని” అని వివరించారు ఉర్దూ భాషా సాహిత్యవేత్త సామల సదాశివ . “ప్రియురాలితో సల్లాపం” “ అన్నారు డా. సి. నారాయణ రెడ్డి.(సి.నా.రె.).
తెలుగు గజల్ను మొట్టమొదటిసారి 1967లో పాడి వినిపించింది పి.బి.శ్రీనివాస్. దాశరథి రాసిన ‘‘అధరాల వీధిలోన మధుశాలలున్నదాన’’ అన్న గజల్ను ఈమని శంకర శాస్త్రి సంగీతంలో పాడాడు ,తెలుగులో గజల్‌కు దాశరథి “మంజరి” అనీ పి.బి.శ్రీనివాస్ “వల్లరి” అనీ పేర్లు పెట్టారు.
తెలుగు కవుల రసహృదయుల మనసుల్లో గజల్ తిష్టవేయడానికి కారణం మనసును రంజింప చేసే ప్రముఖ ఉర్దూ హిందీ గజల్ కవుల గాయకుల గజళ్ళ గానం . గజల్ విభావరులకు అసంఖ్యాకంగా విచ్చేసే శ్రోతలే సాక్ష్యం.
ప్రముఖ గజల్ కవులు:
ముందు తరం ఉర్దూ ,హిందీ గజల్ గాయకులు;
వలీ దక్కని, మీర్ తఖి మీర్, గాలిబ్, మీర్ దర్ద్ , మోమిన్ ఖాన్ మోమిన్, బహదూర్ షా జఫర్, ఇక్బాల్, హజ్రత్ మొహాని, ఫైజ్ అహ్మద్ ఫైజ్, నిసార్ అహ్మద్ సయ్యద్, కైఫి అజ్మి, గుల్జార్ , సాహిర్ లుద్యానవి..మొదలగు వారు
ఈ తరం ఉత్తమ ఉర్దూ హిందీ గజల్గాయకులు:
మెహదీ హసన్ , గులాం అలీ, ఫరీదా ఖనుమ్ , బేగం అక్తర్ , జగ్జిత్ సింగ్ , భూపిందర్ సింగ్, తలత్ అజీజ్ పంకజ్ ఉధాస్. వీరి గజళ్ళ గానమాధుర్యం మన తెలుగు కవుల , రస హృదయాలను కదిలించింది.
ప్రముఖ తెలుగు గజల్ కవులు:
ప్రముఖ తెలుగు గజల్ కవులలో దాశరథి కృష్ణమాచార్యులు, సి. నారాయణ రెడ్డి తెలుగు గజల్ కవులకు మార్గదర్శకులు. వీరు తెలుగు గజల్ ప్రక్రియకు అంకితమై గజల్ కవిత్వానికి కొత్తదైన శైలిని అందించారు.
అద్దేపల్లి రామమోహనరావు, రసరాజు, పెన్నా శివరామకృష్ణ, సురారం శంకర్, సుబ్రమణ్యం శర్మ, బిక్కికృష్ణ, విజయలక్ష్మి పండిట్, కోరుప్రోలు మాధవరావు, ఇరువింటి వెంకటేశ్వర శర్మ , RVSS శ్రీనివాస్, రామశర్మ , రెంటాల వెంకటేశ్వరరావు, చల్లా రాంబాబు , K. ప్రభాకర్ , విజయ గోలి, గడ్డం శ్యామల , వాసిరెడ్డి మల్లీశ్వరి మొదలగు వారు . గత రెండు మూడు సంవత్సరాలుగా ఎంతో మంది కవులు /కవయిత్రులు ఉత్సాహంగా గజళ్ళు రాసి పత్రికలకు పంపడం గజల్ సంపుటాలు ప్రచురించుకోవడం చేస్తున్నారు. ఈ ఊపుకు మార్పుకు కారణాలను రాబోయే వ్యాసాల్లో వివరిస్తాను.
గజల్ ప్రేమికుల మనసులు దోచిన గజల్ గానం వినండి …
ప్రఖ్యాత గజల్ గాయకురాలు ఫరీదా ఖానమ్ , గజల్ కింగ్ జగ్జిత్ సింగ్ గజళ్ళను ఈ క్రింది links లో వినండి ..
వచ్చే నెచ్చెలి సంచికలో ప్రముఖ కవుల తెలుగు గజళ్ళ గురించి వివరిస్తాను.….
*****
(సశేషం)
Please follow and like us:
డా.పి.విజయలక్ష్మిపండిట్ “ విశ్వపుత్రిక గజల్ ఫౌండేషన్ “ (2021Feb.)వ్యవస్థాపక అధ్యక్షురాలు. వీరు దాదాపు 50 సంవత్సరాల నుండి తెలుగు సాహితీ రంగంలో వివిద ప్రక్రియల్లో- వచన కవితలు , గజళ్ళు,హైకూలు, కథలు, అనువాదాలు, విశ్లేషణ వ్యాసాలు రాస్తూ దాదాపు 32 ప్రచురణలు చేశారు. వీరి కలంపేరు “విశ్వపుత్రిక”. వీరి చదువు : Ph.D. in Education, M.A.in Distance Education , Diploma in Distance Edecation, M.Sc.Botany ,M.A. Women studies & Visharad in Hindi . వీరు డా. బి.ఆర్. అంబేద్కర్ సార్వత్రిక విశ్వవిద్యాలయం ( హైదరాబాద్)నుండి ఫ్రొఫెసర్ గా రిటైర్ అయ్యారు . వీరి ముఖ్యమైన కవితా సంపుటాలు “మానవత్వమా ఏదీ నీచిరునామా”, “ఆకాశంలో అర్ధ భాగం”, , “నా ఆత్మ కళలు “ “ నా అక్షరాలు “. “ఏకత్వ జ్ఞానం “. దీర్ఘ కవితలు “ధరిత్త్రీ విలాపం”, “విశ్వపుత్రికను నేను విశ్వశాంతి నా ఆకాంక్ష“. వీరు “విశ్వపుత్రిక హైకూలు”, తెలుగు గజళ్ళు ‘యోగ రేఖలు , రాగరేఖలు , విశ్వరాగం, హృదయాంజలి అన్న శీర్షికలతో 4 గజళ్ళ సంపుటాలు ,”Wisdom Of Oneness “అన్న ఇంగ్లీషు ఆంథోలజి.(53 English poems) వెలువరించారు.వీరు రవీంద్రనాథ టాగోర్ “గీతాంజలి”ని తెలుగులోకి “అపూర్వ గానం” అన్న శీర్షికతో అనువదించి పలువురు ప్రముఖుల ప్రశంసలను అందుకున్నారు .”రమ్య ద రోబో “, “పేగు బంధం “అన్న కథల సంపుటాలు వెలువరించారు. వీరి 5 కవితా సంపుటాను హింది,ఇంగ్లీషు లోకి అనువదింపబడ్డాయి. వీరు అందుకున్న
ముఖ్యమైన పురస్కారాలు: పొట్టిశ్రీరాములు తెలుగు విశ్వ విద్యాలయంనుండి ఉత్తమ రచయిత్రి “కీర్తి పురస్కారం “(2021), -గీతాంజలి అనువాదం “ అపూర్వగానం”కు “గిడుగురామమూర్తి పంతులు భాషా సాహిత్య పురస్కారం (2018),-కాఫ్లా ఇంటర్నేషనల్ “సాహిత్యగౌరవ్ “ అవార్డ్ ( Oct.2016)“ India Inter Continental Cultural Association) నుండి,సి.నా.రె.పురస్కారం ( కళానిలయం సాహిత్య సేవా సంస్థ వారి (July 2024,)అమృతలత జీవన సాఫల్య పురస్కార( విద్యారంగం)May 2023, “ అరికపూడి పూర్ణచంద్రరావు “ మహిళా మణి “పురస్కారం (March 2019),-“ భారతీయ సాహిత్య అనువాద ఫౌన్డేషన్ వారి “అనువాద శిరోమణి పురస్కారం , Sep.2024,మొత్తం 20 కి పైన పురస్కారాలు అందుకున్నారు.