బాలల హక్కుల పోరాట యోధురాలు – డా. శాంతా సిన్హా

బాలల హక్కుల ఛాంపియన్ మరియు బాల కార్మిక వ్యతిరేక ఉద్యమకారిణి – డా. శాంత సిన్హా

 -నీలిమ వంకాయల

పరిచయం:

డా. శాంత సిన్హా ప్రముఖ భారతీయ సామాజిక కార్యకర్త. బాలల హక్కుల కోసం, ముఖ్యం గా బాలకార్మికుల రక్షణ కొరకు పోరాడిన న్యాయవాది. తన జీవితాంతం, బాల కార్మికుల ను రక్షించడానికి, పునరావాసం కల్పించడానికి అవిశ్రాంతంగా కృషి చేసింది. ప్రతి చిన్నారికి విద్యను పొందేందుకు, గౌరవప్రదమైన జీవితాన్ని గడపడానికి అవకాశం కల్పించేలా చూసింది. ఈ వ్యాసం ఆమె స్ఫూర్తిదాయకమైన జీవితచరిత్ర, ఆమె లక్ష్యం పట్ల ఆమెకున్న అంకితభావం, ఆమె గుర్తించదగిన కార్యకలాపాలు, ఆమెకు లభించిన గుర్తింపు మరియు అవార్డులు మరియు సమాజానికి ఆమె అందించిన అసాధారణమైన సేవలను వివరిస్తుంది.

జీవిత విశేషాలు:

భారతదేశంలోని ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని నెల్లూరు జిల్లాలో జనవరి 7, 1950న జన్మించినది డా.శాంత సిన్హా. ఆమె స్వాతంత్య్ర సమరయోధుడు అయిన తన తండ్రి, తల్లి ఉపాధ్యాయులచే ప్రభావితమైంది. సిన్హా తల్లి, తండ్రుల పెంపకం ఆమెలో బలమైన సామాజిక బాధ్యతను సమాజంలో సానుకూల మార్పు తీసుకురావాలనే లోతైన కోరికను కలిగించింది. ఆమె ఆంధ్రా యూనివర్శిటీలో పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేషన్ చేసి ఢిల్లీలోని జవహర్‌ లాల్ నెహ్రూ యూనివర్సిటీలో పొలిటికల్ సైన్స్‌లో P.Hd చేసింది.

డా. శాంత సిన్హా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని గిరిజన ప్రాంతాలలో తన క్షేత్ర సందర్శనల సమయంలో వెనుకబడిన పిల్లలు ఎదుర్కొంటున్న భయంకరమైన పరిస్థితులను పరిశీలించినప్పటి నుండి శిశు సంక్షేమం కోసం పనిచేయాలని సంకల్పం చేసింది. బాల కార్మికులు, కనీస విద్య లేకపోవడం, శ్రమ దోపిడీ వంటి కఠినమైన వాస్తవాలను చూసిన ఆమె, ఈ సమస్యలను పరిష్కరించాలని అసంఖ్యాక పిల్లలను చిక్కుకున్న పేదరిక దోపిడీ చక్రాన్ని విచ్ఛిన్నం చేయాలని నిశ్చయించుకుంది.

1980లో, డాక్టర్ శాంత సిన్హా మామిడిపూడి వెంకటరంగయ్య ఫౌండేషన్ (MV ఫౌండేషన్) ను స్థాపించారు, ఇది బాల కార్మికులను నిర్మూలించడానికి, పిల్లలందరికీ, ముఖ్యంగా అట్టడుగు వర్గాల వారికి విద్యను ప్రోత్సహించడానికి అంకితం చేయబడింది. ఈ ఫౌండేషన్ బాల కార్మికులను ప్రమాదకర పరిస్థితుల నుండి రక్షించడం, వారికి పునరావాసం మరియు విద్యను అందించడం, బాలల హక్కులను పరిరక్షించడానికి విధాన మార్పుల కోసం వాదించడం వంటి బహుముఖ సేవలు అందిస్తుంది.

ఆమె నాయకత్వంలో, MV ఫౌండేషన్ వేలాది మంది పిల్లలను కార్పెట్, బీడీ (పొగాకు) రోలింగ్ మరియు ఇటుక తయారీ పరిశ్రమలలో కార్మికులుగా మారకుండా రక్షించింది. ఈ పిల్లలు సరైన పునరావాసం నాణ్యమైన విద్యను పొందేలా తన ఫౌండేషన్ ద్వారా కృషి చేసింది. పేదరికం, దోపిడీని ఛేదించడంలో విద్య కీలకమని డాక్టర్ సిన్హా దృఢంగా విశ్వసించారు. పిల్లల స్నేహపూర్వక సమ్మిళిత విద్యా వ్యవస్థను రూపొందిం చడంలో ఆమె కీలక పాత్ర పోషించారు.

డా. శాంత సిన్హా శిశు సంక్షేమం పట్ల అచంచలమైన అంకితభావం ఆమెకు అనేక ప్రతిష్టాత్మక అవార్డులు, ప్రశంసలను సంపాదించిపెట్టింది. 2003లో, భారతదేశంలో బాల కార్మికులను రక్షించడంలో,  బాలల హక్కులను ప్రోత్సహించడంలో ఆమె చేసిన విశేష కృషిని గుర్తించి, కమ్యూనిటీ లీడర్‌షిప్ కొరకు ఆమెకు రామన్ మెగసెసే అవార్డు లభించింది. 2006లో సమాజానికి ఆమె చేసిన అసాధారణ సేవలకు భారతదేశ అత్యున్నత పౌర పురస్కారాలలో ఒకటైన పద్మశ్రీతో సత్కరించబడింది.

సేవలు మరియు ప్రభావం:

డాక్టర్ శాంత సిన్హా సమాజానికి చేసిన సేవలు అసంఖ్యాకమైన పిల్లలు మరియు వారి కుటుంబాల పై తీవ్ర ప్రభావం చూపాయి. MV ఫౌండేషన్  ప్రయత్నాల ద్వారా, ఆమె బాల కార్మికులను రక్షించడం, పునరావాసం కల్పించడమే కాకుండా, దోపిడీ కార్మిక పద్ధతుల బారిన పడకుండా చాలా మందిని నిరోధించింది. ఆమె న్యాయ పోరాటాలు బాలకార్మికు లను నిర్మూలించడంలో గణనీయమైన విధాన మార్పులకు దారితీశాయి. ప్రతి బాలుడి  విద్యా హక్కుకు భరోసా కల్పించడంలో ప్రభుత్వం మరింత నిర్దిష్టమైన చర్యలు తీసుకో వాలని ఒత్తిడి చేసింది.

ఇంకా, ఆమె పని అనేక ఇతర కార్యకర్తలను సంస్థలను, శిశు సంక్షేమం, బాల కార్మిక వ్యతిరేక కార్యక్రమాలలో చేరడానికి ప్రేరేపించింది. ఆమె ఒక శాశ్వత వారసత్వాన్ని సృష్టించింది. బాల కార్మికులంటే  ప్రాథమిక హక్కుల ఉల్లంఘనగా పరిగణించేలా సమాజాన్ని ప్రేరేపించింది.

న్యాయవాదిగా బాలల హక్కుల కోసం కార్యకర్తగా డాక్టర్ శాంత సిన్హా చేసిన ప్రయాణం స్ఫూర్తిదాయకం అనడంలో ఎటువంటి సందేహం లేదు. బాల కార్మికుల నిర్మూలనకు, ప్రతి బిడ్డకు విద్యను అందుబాటులోకి తీసుకురావడానికి ఆమె  అంకిత భావం సమాజం పై విశేషమైన ప్రభావాన్ని చూపింది. మామిడిపూడి వెంకటరంగయ్య ఫౌండేషన్ ద్వారా ఎంతో మంది బాలకార్మికులను రక్షించి వారికి పునరావాసం కల్పించి ఉజ్వల భవిష్యత్తుకు అవకాశం కల్పించారు. ఆమె స్ఫూర్తి , అనేక అవార్డులు ఆమె అసాధారణ సేవలకు నిదర్శనం. మన దేశంలో పిల్లల జీవిత నాణ్యత మెరుగుదలకు స్ఫూర్తిని, సానుకూల మార్పును సృష్టిస్తుంది. బాల కార్మిక వ్యతిరేక ఉద్యమకారిణిగా, బాలల హక్కుల పోరాట యోధురాలిగా డాక్టర్ శాంత సిన్హా వారసత్వం ఎప్పటికీ రాబోయే తరాలకు స్ఫూర్తిదాయకంగా నిలుస్తుంది.

*****