యాత్రాగీతం(మెక్సికో)-5
కాన్ కూన్
-డా||కె.గీత
భాగం-7
కాన్ కూన్ లో మొదటి టూరు ప్రపంచంలో ఎనిమిది ఆధునిక వింతల్లో ఒకటైన “చిచెన్ ఇట్జా”లో విచిత్రమైన విషయాలు ఎన్నో ఉన్నాయి.
ప్రధాన కట్టడమైన కుకుల్కాన్ గుడి [El Castillo (Temple of Kukulcan)] దాదాపు 98 అడుగుల ఎత్తున తొమ్మిదంతస్తుల్లోఉంటుంది. కింది అంతస్తుకంటే పైది కొంచెం చిన్నదిగా కట్టుకుంటూ వెళ్లి, ఒకదాని మీదొకటి పేర్చినట్లు చతురస్రాకారంలో ఉంటాయి. చిట్టచివరి అంతస్తు 20 అడుగుల పొడవు, వెడల్పు కలిగి ఉందంటే అన్నిటి కంటే కింది అంతస్తు ఎంత పెద్దదో ఊహించుకోవచ్చు.
ప్రధాన కట్టడపు పాద భాగంలో మెట్లకిరుప్రక్కలా రెండు సర్పాల తలలు భీకరంగా నోళ్లు తెరుచుకుని ఉంటాయి. అంతేకాదు ఏటా వసంత, శిశిరకాలాల ప్రారంభంలోఏర్పడే విషువత్తులలో మధ్యాహ్నపుటెండ మెట్ల నుంచి ప్రసరిస్తూ నీడల్ని ఏర్పరిచే తీరు సర్పం పాకుతున్న భ్రాంతిని కలగజేస్తుందట. దీనిని బట్టే ఋతువుల మార్పుల్ని అప్పటి ప్రజలు గమనించేవారని తెలుసుకుని అబ్బురపడ్డాం.
ముఖ్యంగా ఒక మూలగా ఉన్న వీరుల ఆటస్థలం (Temple of Warriors and the Great Ball Court) లో బంతి వెళ్లడానికన్నట్లు కట్టడానికి మధ్య అంచున పెద్ద రాతి రింగు ఉంటుంది. పైపెచ్చు 30 అడుగుల ఎత్తులో ఉంటుంది. అంత ఎత్తులోఉన్న రింగులోకి రాతిబంతిని ఎలా విసిరేవారో, ఎలా ఆడేవారో అని ఆశ్చర్యం కలగకమానదు.
ఇక మరో కట్టడం చుట్టూ పుర్రెల బొమ్మలు, మరోచోట క్రూరమృగాలు, దాదాపు అన్ని చోట్లా పాములు.
“చిచెన్ ఇట్జా” లో కట్టడం నుంచి కట్టడానికి నడుస్తూ ఉంటే శతాబ్దాల వెనక్కి అప్పటికప్పుడు ప్రయాణించిన అనుభూతి కలిగింది.
పొడయ్యి రాలిపడ్తున్న సున్నపు రాళ్ళ చుట్టూ అల్లుకుని ఉన్న మాయా జాతి జనుల పురాస్మృతులేవో గాల్లో అంతటా వ్యాపించి చుట్టుముట్టినట్లు వింత భ్రాంతి కలిగింది.
ప్రధాన కట్టడం చుట్టూ ఉన్న చిన్న చిన్న బల్లలమీద రాతి బొమ్మల దుకాణాల దగ్గిర ఆగి గాలి ఊదితే వింత శబ్దం చేసే రాక్షసుని తల వంటి బొమ్మ అక్కడి గుర్తుగా కొన్నాను. అక్కడ స్థానికంగా దొరికే నల్లరాయి బిళ్లలు గ్రహణం వచ్చినపుడు సూర్యుణ్ణి చూడడానికి వాడతారని అమ్ముతుండగా ఒకటి కొనమని వరు అడగసాగింది.
మమ్మల్ని చూడగానే దూరదేశం నుంచి వచ్చినవారమని తెలియడంతో అరచేతిలో ఇమిడే చిన్న బిళ్ల రాయి ఒక్కటి 20 డాలర్లు చెప్పసాగేరు.
మొత్తానికి నేనేదో బేరమాడి పది డాలర్లకు కొన్నాను. నిజానికి అది డాలరు కూడా చెయ్యదన్న విషయం నాకూ తెలుసు.
కానీ అన్ని మూడో ప్రపంచదేశాల్లాగే పేదరికంతో సతమవుతున్న మెక్సికో దేశమన్నా, అక్కడి ప్రజలన్నా ఏదో తెలియని ప్రేమ కలిగింది మాకు.
అందుకే ప్రతీ చోటా ఒక్కొక్కరికీ 20 డాలర్లకు తక్కువ కాకుండా టిప్పులు ఇచ్చేవాళ్ళం.
అంటే అక్కడి స్థానిక పేసోల్లో దాదాపు 400 పేసోలన్నమాట!
ఆ ప్రయాణంలో అయిన ఖర్చు ఇంటికొచ్చాక లెక్కచూసుకుంటే ఇంత వరకు మేం చేసిన అన్ని ప్రయాణాల కంటే
అత్యంత ఖరీదైనదని తేలి ముక్కున వేలేసుకున్నాం! ఆ సంగతలా ఉంచితే దాదాపు గంటన్నర, రెండు గంటల్లో
“చిచెన్ ఇట్జా” టూరు పూర్తి చేసి మళ్లీ బస్సెక్కేము.
మరో అరగంటలో టూరిజమ్ హోటలు దగ్గిర బఫే భోజనానికి ఆపేరు.
గడ్డితో నేసిన పై కప్పుతో చల్లని ఆవరణ లో అప్పటికప్పుడు వేడివేడిగా తయారుచేసిన నోరూరించే పదార్థాలు.
మెక్సికను వంటల్లో ఎండుమిరపకాయలు, మన బెంగుళూరు మిరపకాయల వంటి రంగురంగుల మిరపకాయలు ఉల్లిపాయలు వెయ్యడం వల్ల తినడానికి బానే ఉంటాయి. అయితే దాదాపు అన్ని వంటకాలు మొక్కజొన్న పిండితో చెయ్యడం వల్ల వాసన గిట్టడానికి కొంచెంసమయం పడుతుంది.
మెక్సికను రైసు చవక రకం దుడ్డుబియ్యంలా అనిపిస్తాయి. దానితో బాటూ రాజ్ మాని పోలిన పొడవైన బీన్స్ ఉప్పులేక తినలేకపోయినా, మన మసాలా వడల్ని పోలిన మొక్కజొన్న, ఏదో ఆకుకూర కలిపి చేసిన వడలు, నంజుకోవటానికి పెట్టిన పచ్చిమిరపకాయల సాస్, పరపరా నమలగలిగే చికెన్ రోల్స్ మాత్రం బ్రహ్మాండంగా ఉన్నాయి. వాటితో బాటూ కేరట్ల వంటి పచ్చికాయగూరలు, పుచ్చకాయలు సరేసరి. ఇక మన పరమానాన్ని పోలిన పాల పరమాన్నం చూడడానికి బానే ఉన్నా నెయ్యి, బెల్లం, యాలకపొడి లేని కారణంగా ఎవరికీ నచ్చలేదు.
ఇక చికెన్ అంటే పరుగెత్తుకొచ్చే మా సిరి ఇక్కడి వంటకాల వాసనకి ఆమడదూరం పరుగెత్తింది. ఏదో కష్టమ్మీద అటూ ఇటూ కలిపి వదిలేసింది.
భోజనాలయ్యేక మరోఅరగంటలో ప్రసిద్ధ ఇక్కిల్ సెనోట్ (Ik Kil cenote) దగ్గిర ఆపేరు.
దారిపొడవునా ఊళ్లలో ఇళ్లన్నీ అచ్చు ఇండియాలో ఉన్నట్టే ఉన్నాయి. కాకపోతే అంత జనాభాయే లేరు. అంతే తేడా.
సెనోట్ కి బస్సు పార్కింగ్ నుంచి ఆవరణ చుట్టూ దుకాణాలు ఉన్నాయి. అదేదో పాత నగరానికొచ్చిన అనుభూతి కలిగింది.
సెనోట్ అంటే భూఅంతర్భాగంలోని సున్నపురాయి లోపలికి చొచ్చుకుపోయి అంతర్భాగంలోఎక్కడో ఉన్న జలాల్ని పైకి తీసుకొచ్చిన “సహజసిద్ధ జలాశయం” అని చెప్పుకోవచ్చు.
అప్పటివరకూ గైడు చెప్పిన వివరం ప్రకారం ఏదో చిన్న జలాంతర్వాహినిని మెట్లు దిగి చూడాలని
అర్థం చేసుకున్న మేం తీరా వెళ్లి చూసేసరికి అదొక అతి పెద్ద దిగుడు బావిలా, ఊడలతో దాదాపు 85 అడుగుల వెడల్పుతో అతి భయంకరంగా ఉంది. అసలింత వరకు అంత పెద్ద బావి లాంటి ప్రదేశాన్ని మేం ఎప్పుడూ చూడలేదు. అసలు పైనుంచి చూడడానికే కళ్లు తిరగసాగేయి. సిరి భయపడి దగ్గిరికే రానని మొరాయించింది.
ఇక సత్య, వరు అందులో ఈత కొట్టడానికి లైఫ్ జాకెట్లు వేసుకుని, గోప్రో కెమెరా తగిలించుకుని తయారయ్యేరు. ఆ సెనోట్ అసలే నూట ముప్ఫయి (130) అడుగుల లోతైనది.
నేను వద్దని గోలపెట్టినా వినిపించుకోలేదు. అరగంటైనా వీళ్లు రాకపోవడంతో మా పక్కన చాలా సేపట్నుంచి
కూచున్న చైనీస్ ఆడ వాళ్లిద్దరికి సిరిని అప్పగించి నేను బావి వైపు దారి తీసేను. బావిలోపలికి దిగే మెట్లు పదిమంది ఒక్కసారిగా దిగగలిగినంత పెద్దవి.
కాస్త దిగగానే మెట్ల రెయిలింగ్ మీంచి చూస్తే దాదాపు వంద మంది వరకూ నీళ్లలో లైఫ్ జాకెట్లు వేసుకుని ఈతకొడుతూ కనిపించేరు. అంత మందిని చూసి కాస్త ధైర్యం వచ్చింది నాకు.
ఇక కొంత మంది దాదాపు ఇరవై ముప్ఫై అడుగుల ఎత్తు నుంచి నీళ్ళలోకి దుమకసాగేరు.
సరిగ్గా నేను వెళ్లిన సమయానికి వరు, సత్య ఆ లైనులో కనిపించేరు.
వరుకి ఈత వచ్చు. తను ఇలాంటి జంపులు బానే చేసేస్తుంది కూడా.
కానీ సత్య ఇలాంటి జంపులు ఎప్పుడూ చెయ్యగా చూడలేదు.
నేను పై నుంచి వద్దని అరిచినా మెట్ల మీద చాలా మంది ఉండి గందరగోళంగా ఉండడంతో వాళ్లకు వినబడలేదు.
చేసేదేంలేక భయంగా చూడసాగేను. సత్య దుమికి వెంటనే పైకి వచ్చినా పక్కన తాడు కట్టిన నిషిద్ధ ప్రాంతానికి వెళ్లిపోతుండడం చూసి మళ్లీ అరిచేను. నా అరుపు వినబడకపోయినా వరు వెంటనే చూసి వెళ్లి చెయ్యందించి, వెనక్కి లాక్కొచ్చింది. అంతేకాకుండా ఒడ్డున ఒకరిద్దరు సిబ్బంది కూడా ఉన్నారు.ఇక అది చూసేక నాకు పూర్తిగా ధైర్యం వచ్చింది.
మధ్యలో నన్ను చూసి చేతులూపి సంతోషంగా ఈతకొడ్తున్న వాళ్ల సరదా చూసి, పోనీలే బానే ఉంది కదా! అనుకుని ఇక వచ్చెయ్యమనడం మానేసి వెనక్కి సిరి కోసం వచ్చేసేను.
వెనక్కి వచ్చేసరికి సిరియే వాళ్లను ఆడించడం మొదలు పెట్టింది. ఆ ఆడవాళ్ళిద్దరూ సిరి చెప్పినట్లు అటూ ఇటూ పరుగులెడుతూ కనిపించేరు. అంతే కాకుండా వీళ్లకి అటూ ఇటూ వాళ్ల కుటుంబసభ్యులు నిలబడి చప్పట్లు కొట్టసాగేరు.
నేను వాళ్ళకి థాంక్స్ చెపుతుంటే “లేదు, మేమే మీకు థాంక్స్ చెప్పాలి. మీ అమ్మాయి భలే మంచి కంపెనీ ఇచ్చింది మాకు” అన్నారు వాళ్లు.
మేం వచ్చేస్తుంటే సిరిని వాళ్లు వదల్లేక వదల్లేక వెళ్లేరు.
*****
——
(లాస్ట్ మంత్)
కాన్ కూన్ లో మొదటి రోజు టైం షేరింగు స్కీము వాళ్ల బారిన పడి సగం రోజు వృథా అయినా సాయంత్రం వెళ్లిన పైరేట్ షిప్పుటూరుతో ఆహ్లాదంగా గడిచింది. రెండవ రోజు మేం ఆధునిక ప్రపంచ వింతల్లో ఒకటైన “చిచెన్ ఇట్జా” టూరుకు బుక్ చేసుకున్నందున ఉదయానే లేచి తయారయ్యి హోటలు లాబీలో చక్కని రెస్టారెంటులో బ్రేక్ ఫాస్టు చేసి టూరు బస్సు కోసం సిద్ధమయ్యేం. మా హోటలు నుంచి మరో రిసార్టు వరకు చిన్న వ్యానులో వెళ్లి అక్కడి నుండి పెద్ద బస్సులో ఎక్కేం. దాదాపు మూడు గంటల పాటు పశ్చిమ దిక్కుగా ప్రయాణం చేసేం.
దారి పొడవునా భూమి నుంచి దాదాపు పదడుగుల వరకు పెరిగిన దట్టమైన మొక్కల వంటి పొదలే తప్ప ఎత్తైన వృక్షాలు లేవు.
ఇక పల్లెటూళ్లయితే అచ్చు ఇండియాలోలాగే ఉన్నాయి. ఎటొచ్చీ అంత జనాభా లేరు, అంతే తేడా.
దాదాపు 11 గంటల వేళ చిచెన్ ఇట్జా కు చేరుకున్నాం. చిచెన్ ఇట్జా మాయా సంస్కృతికి చెందిన ఎత్తైన ప్రాచీన కట్టడం.
దాదాపు పావు మైలు దూరంలో బస్సులు నిలిపే స్థలం నుంచి లోపలికి నడవాలి.
అక్కడ ఎంట్రన్సు టిక్కెట్లు కొనుక్కున్న ప్రదేశం నుంచి మొదలుకొని చిచెన్ ఇట్జా కట్టడం వరకు దారి పొడవునా బట్టలు, పూసలు, రాళ్లు మొ.వి అమ్మే దుకాణాల వరుసలు మళ్లీ ఇండియాని తలపింపజేసేయి.
చివరి దుకాణం దాటుతూనే ఎదురుగా కనబడ్డ చిచెన్ ఇట్జా కట్టడం వైపు చూసేసరికి నోటమాట రాలేదు. ఆ కట్టడం చిన్నదీ, చితకదీ కాదు. భూమి మీద నుంచి ఆకాశమ్మీదికి పోటీ పడుతూ నిత్యగంభీరంగా శతాబ్దాల తరబడి మా కోసమే వీక్షిస్తున్న అత్యద్భుత మేరు పర్వతంలా ఉందది. అమెరికా ఖండంలో మేం చూసిన మొట్టమొదటి అత్యంత ప్రాచీన కట్టడమది.
ఎక్కడికక్కడ పెళ్లలు ఊడి రాలుతున్న కట్టడం చుట్టూ తాళ్లు కట్టి ఎవర్నీ దాటి పైకి ఎక్కడానికి అనుమతించడంలేదు. కట్టడాన్ని పరిరక్షించడం కోసం, పునర్నిర్మించడం కోసం అలా చేస్తున్నా పైకి ఎక్కాలనుకున్న వారికి ఆశాభంగమే.
ఇక నేను గైడు చెప్పే మాటలు వినడం పక్కనబెట్టి, అలా నిలబడి కట్టడం వైపే కన్నార్పకుండా చూస్తూ ఉండిపోయాను.
ప్రధాన కట్టడానికి నాలుగు వైపులా ఇతర కట్టడాల వంటివి ఉన్నాయి. అవి కూడా ఎత్తుగానే ఉన్నాయి.
ఆ రోజు బాగా వేడిగా ఉండడంతో ఎండ చుర్రుమంటూంది.
అంతలో సిరి అస్సలు నడవనని పేచీ మొదలు పెట్టింది.
ఇక మాది గైడెడ్ టూరు కావడంతో గైడు, తోటి సందర్శకులతో బాటూ సత్యని, వరుని వెళ్లమని నేను సిరితో బాటూ మొదటి చెట్టు కిందే ఉన్న బెంచీమీద కూచున్నాను. అయితేనేం ఎదురుగా చిచెన్ ఇట్జా నాతో తన ఊసులన్నీ కలబోసుకుంటూనే ఉంది.
ఒకప్పటి మాయా సంస్కృతిలో భాగమైన ఈ అతి పెద్ద కట్టడం ప్రపంచంలో ఎనిమిది ఆధునిక వింతల్లో చోటు చేసుకుందంటే ఆశ్చర్యం లేదు.
అక్కడ ఉన్న స్థానికులంతా మాయా సంతతికి చెందిన వాళ్లే. వాళ్లని చూడడం, మాట్లాడడం అత్యంత ఆనందాన్ని కలిగించేయి నాకు.
మాయా సంతతికి చెందిన వాళ్లంతా పొట్టిగా, లావుగా ఉన్న మనుషులు. వారి పూర్వీకులు ఇలాంటి ఆకాశ హర్మ్యాన్ని నిర్మించగలిగేరంటే చాలా గొప్ప విషయం.
క్రీ.శ 750 నుండి 900 వరకూ ఈ కట్టడాన్ని నిర్మించినట్లు ఆధారాలున్నాయి.
మెక్సికో లోని యూకతాన్ ద్వీపకల్పానికి చిచెన్ ఇట్జా ఒకప్పుడు ప్రధాన నగరం. ఈ చుట్టుపక్కలంతా “సెనోట్”లనబడే భూగర్భ జలాంతర్వాహినులుంటాయి. ఇవి అతి పెద్ద మంచి నీటి నిల్వలు. ఇక్కడ సహజ సిద్ధంగా కొన్ని చోట్ల అత్యంత పెద్దవైన బావులేర్పడ్డాయి. కొన్ని జలాంతర్వాహినులు గుహాంతరాళాల్లో ప్రవహిస్తూ ఉంటాయి.
స్థానిక భాషలో “చిచెన్ ఇట్జా” అంటే ఇట్జా జాతికి చెందిన భూగర్భ జలాంతర్వాహిని ముఖ ద్వారమని అర్థమట.
చిచెన్ ఇట్జా లోని ఎత్తైన ప్రధాన కట్టడాన్ని స్పానిషు భాషలో “ఎల్ కాస్తిలో” (The Castle) అని అంటారు. దీనినే స్థానికులు “కుకుల్కాన్ గుడి” (Temple of Kukulcan) అని అంటారు. ఇది పిరమిడ్ ఆకారంలో కట్టబడింది.
దాదాపు 5 చదరపు కిలోమీటర్ల లో విస్తరించి ఉన్న చిచెన్ ఇట్జా ఒక్క కట్టడం కాదు. కట్టడాల సముదాయం.
ఆర్కియాలజిస్టులు ఈ ప్రదేశాన్ని కాస్తిలో పిరమిడ్ (Castillo pyramid) , లాస్మోహాస్ (Las Monjas) , ఒసారియో (Osario), ప్రధాన నైరుతిమూల కట్టడాలు అనే నాలుగు విభాగాలుగా విభజించారు.
ఇవన్నీ ఒక రకమైన సున్నపురాతితో నిర్మించిన కట్టడాలు. ఒకప్పుడు స్థానికంగా చెట్ల నుండి, రాళ్ల నుండి లభ్యమయ్యే ఎరుపు, పచ్చ, నీలం, ఊదా రంగులతో అలంకరించబడి ఉన్నవి కూడా.
ఇక ఇక్కడ చూడదగ్గ ప్రధానమైన ప్రదేశాలు ఏవిటంటే ఉత్తరాన కుకుల్కాన్ గుడి [El Castillo (Temple of Kukulcan)], వీరుల ఆటస్థలం (Temple of Warriors and the Great Ball Court), ఒసారియో విభాగంలో తోలిక్ గుడి (Temple of Xtoloc) మధ్యస్థాన కారాకోల్ (the Caracol),లాస్మోహాస్ (Las Monjas), అకాబ్ దీబ్ (Akab Dzib) కట్టడాలు, దక్షిణాన పాత చిచెన్ లేదా చిచెన్ ఓహో(Chichén Viejo- Old Chichén).
*****
(ఇంకా ఉంది)
ఫోటోస్ కోసం ఇక్కడ క్లిక్ చెయ్యండి –
డా|| కె.గీత పూర్తిపేరు గీతామాధవి. వీరు “నెచ్చెలి” వ్యవస్థాపకులు, సంపాదకులు. తూ.గో.జిల్లా జగ్గంపేటలో జన్మించారు. ప్రముఖ కథా రచయిత్రి శ్రీమతి కె. వరలక్ష్మి వీరి మాతృమూర్తి. భర్త, ముగ్గురు పిల్లలతో కాలిఫోర్నియాలో నివాసముంటున్నారు.
ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయంలోఇంగ్లీషు, తెలుగు భాషల్లో ఎం.ఏ లు, తెలుగు భాషా శాస్త్రం లో పిహెచ్.డి చేసి, 10 సం. రాల పాటు మెదక్ జిల్లాలో ప్రభుత్వ కళాశాల అధ్యాపకురాలిగా పనిచేసారు. ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ప్రభుత్వం నించి 2006 లో “ఉత్తమ ఉపాధ్యాయ అవార్డు ” పొందారు.అమెరికాలో ఇంజనీరింగ్ మేనేజ్ మెంట్ లో ఎం.ఎస్ చేసి, ప్రస్తుతం సాఫ్ట్ వేర్ రంగంలో భాషా నిపుణురాలిగా పనిచేస్తున్నారు.
ద్రవభాష, శీతసుమాలు,శతాబ్దివెన్నెల, సెలయేటి దివిటీ, అసింట కవితాసంపుటులు, సిలికాన్ లోయ సాక్షిగా కథాసంపుటి, వెనుతిరగనివెన్నెల నవల, At The Heart of Silicon Valley -Short stories (2023),Centenary Moonlight and Other Poems(2023) ప్రచురితాలు. నెచ్చెలి ప్రచురణ “అపరాజిత” – గత ముప్పయ్యేళ్ల స్త్రీవాద కవిత్వం (1993-2022) పుస్తకానికి సంపాదకులు & ప్రచురణకర్త. ‘యాత్రాగీతం’ ట్రావెలాగ్స్, ‘కంప్యూటర్ భాషగా తెలుగు’ పరిశోధనా వ్యాసాలు కొనసాగుతున్న ధారావాహికలు. అజంతా, దేవులపల్లి, రంజనీ కుందుర్తి, సమతా రచయితల సంఘం అవార్డు, తెన్నేటి హేమలత-వంశీ జాతీయ పురస్కారం, అంపశయ్య నవీన్ పురస్కారం మొ.న పురస్కారాలు పొందారు.
టోరీ రేడియోలో “గీతామాధవీయం” టాక్ షోని నిర్వహిస్తున్నారు. తానా తెలుగుబడి ‘పాఠశాల’కు కరికులం డైరెక్టర్ గా సేవలందజేస్తున్నారు. కాలిఫోర్నియా సాహితీ వేదిక “వీక్షణం”, తెలుగు రచయిత(త్రు)లందరి వివరాలు భద్రపరిచే “తెలుగురచయిత” వెబ్సై ట్ వ్యవస్థాపకులు, నిర్వాహకులు.